24.01.2025.
Početak: Austrougarska vizija razvoja
Izgradnja uskotračne pruge Sarajevo – Višegrad započela je krajem 19. vijeka, tokom perioda austrougarske vladavine u Bosni i Hercegovini. Austrougarske vlasti imale su za cilj unapređenje infrastrukture radi lakšeg povezivanja unutrašnjosti sa glavnim centrima monarhije.
Pruga je dio čuvene Sarajevsko-višegradske željeznice, koja se kasnije povezala sa prugom koja je vodila do Srbije. Prva dionica, Sarajevo – Ustiprača, puštena je u rad 1906. godine, dok je cijela trasa do Višegrada završena 1908. godine.
Uskotračna pruga širine 760 mm bila je tehnološki izazov za vrijeme svog nastanka, ali je savršeno odgovarala planinskom terenu kojim je prolazila. Pored toga, mostovi i tuneli duž pruge, uključujući prolazak pored čuvenog mosta Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu, ostali su arhitektonski simboli tog perioda.
Razvoj: Ekonomska i društvena povezanost
Pruga Sarajevo – Višegrad ubrzo je postala ključna žila kucavica za privredu ovog područja. Prevozila je drvo, ugljen, poljoprivredne proizvode i druge sirovine, što je podstaklo ekonomski razvoj i trgovinu. Istovremeno, omogućila je bržu i lakšu komunikaciju između udaljenih sela i gradova, povezujući ljude i kulture.
Poseban značaj pruga je imala tokom oba svjetska rata, kada je služila kao važna logistička ruta za vojsku i civilno stanovništvo. Nakon Drugog svjetskog rata, modernizacija željeznica u Jugoslaviji donijela je nova ulaganja, ali i izazove za uskotračne pruge.
Gašenje: Uspon savremenih transportnih sistema
Od sredine 20. vijeka, uskotračne pruge počele su gubiti značaj zbog razvoja drumskog i širokotračnog željezničkog saobraćaja. Pruga Sarajevo – Višegrad ukinuta je 1978. godine, kao dio šireg trenda gašenja uskotračnih pruga širom Jugoslavije. Glavni razlozi bili su neisplativost održavanja, spora putovanja i prelazak na moderne standarde željeznica.
Nažalost, gašenje pruge značilo je i kraj jedne ere za mnoge gradove i sela, koji su izgubili važan oblik transporta i komunikacije. Danas su ostaci pruge, mostova i nekadašnjih stanica sjećanje na značajan period industrijskog razvoja i povezivanja ovog regiona.
Naslijeđe: Turistički potencijal
Iako je pruga ugašena, njen značaj ostao je upisan u istoriji Bosne i Hercegovine. Dio trase danas je obnovljen za turističke potrebe, kao što je “Ćiro” – voz koji vozi na relaciji Višegrad – Mokra Gora, povezujući turiste sa čuvenom Šarganskom osmokom u Srbiji. Ova inicijativa naglašava značaj čuvanja industrijskog naslijeđa i privlači ljubitelje železnica iz cijelog svijeta.
Pruga Sarajevo – Višegrad ostaje simbol prošlih vremena, podsjećajući nas na snagu inovacija i povezanosti, ali i na neizbježne promjene koje donosi razvoj modernog društva.
