13.10.2023.
Danas je petak 13, za ovaj datum vezana su brojna bizarna vjerovanja
Danas je petak 13. Riječ je o najomraženijem datumu koji mnogi smatraju i “ukletim”, a uz njega se vežu brojni mitovi, legende i često veoma bizarna vjerovanja.
Mnoge bolnice i hoteli nemaju broj 13 u sobama, neki neboderi nemaju u liftovima broj 13, a postoje čak i terminali na aerodromima bez izlaza 13, te aviokompanije koje u svojim avionima nemaju sjedište broj 13.
Ako na ovaj dan primijetite da su vozači u saobraćaju ekstremno oprezni, da ljudi u strahu gledaju oko sebe ili vam prijatelji jave da ipak neće izići napolje, vjerovatno čekaju da prođe opasnost zvana – petak 13.
Kako je nastala panika oko petka 13.?
Pretpostavlja se da se panika oko petka 13. dogodila 1927. godine kada je zabilježen u istoriji drugi najveći krah na američkim berzama kada su bankroti podstakli očajne brokere da se bacaju kroz prozore zgrada na Volstritu. Taj je dan zapamćen kao “crni petak” nakon čega se strah od datuma uvukao i proširio kao sinonim za nesreću.
Tajna (Posljednja) večera
Prema biblijskom tumačenju nekoliko je događaja povezano s ovim datumom: neki istoričari tvrde kako je na taj dan Eva pojela jabuku sa drveta mudrosto, Noje upregnuo svoju arku te da se na taj datum srušila i Vavilonska kula. U Novom zavjetu piše je 13 osoba sjedilo za stolom tokom posljednje Isusove večere, a upravo taj trinaesti bio je Juda koji je na kraju izdao Isusa.
Numerologija: 13 je višak
Numerolozi broj 12 nazivaju potpunim pa 13 ispada kao neki nepotreban višak – 12 je mjeseci u godini, 12 znakova Zodijaka, 12 godina Olimpa, 12 Herkulovih trudova, 12 izraelskih plemena, 12 Isusovih apostola.
U Srednjem vijeku se povezivao s vješticama jer ih je bilo po 13 u grupi pa se tome dodao i petak kada su se navodno okupljale. U norveškoj mitologiji postojala je Friga, boginja slobodnog duha, ljubavi i plodnosti koju su proglasili vješticom i protjerali kada su se plemena preobratila na hrišćanstvo. Legenda kaže da se Friga svaki petak sastajala s 11 vještica i sa đavolom (bilo ih je ukupno 13) te su zajedno smišljali zlodjela za naredni nedjelju. Stari Egipćani su povezivali taj broj sa zagrobnim životom. Vjerovali su kako se njihovi životi sastoje od 12 faza, a sljedeća je ona kada umru. Broj 13 je u njima izazivao strahopoštovanje, strah i tajanstvenost.
Za Vikinge predstavlja boga zla
Vikinzi su broj 13 smatrali nesrećnim zbog večere organizovane u Valhali na kojoj se okupilo 12 bogova – 13. bog bio je Loki, bog zla kojeg na tu večeru nisu pozvali. On je bio ljut zbog toga, na večeru je došao nepozvan i doveo svijet u tamu. Za njih je 13. bog bio oličenje zla.
Koliko je broj 13 bio nepoželjan pokazuju i zakoni iz drevne vavilonske istorije – Hamurabijev kodeks. Ti zakoni su bili numerisani, ali onog pod brojem 13 nema, jednostavno su taj broj preskočili te su nakon 12. zakona krenuli na 14.
Strah od petka 13. ima dijagnozu
Strah od broja 13 ima i svoju dijagnozu – triskaidekafobija, a postoji i strah od samog petka 13. koji se naziva paraskavedekatriafobija, kao i frigatriskaidekafobija.
Prodaja nekretnina
Broj prodatih nekretnina je u padu tokom petka 13. Jedno istraživanje je pokazalo da je između 2005. i 2012. bilo za 43 odsto manje transakcija na petak 13. u odnosu na bilo koji drugi petak. Najgori dan za prodaju nekretnina, prema ovom istraživanju bio je petak 13. maj 2011. kada je prodaja nekretnina opala za čak 51 odsto.
Agenti za nekretnine tvrde da kuće sa brojem 13 nisu tako česte. Prema sajtu za nekretnine Zoopla, svega 28 odsto ulica ima kuću sa brojem 13.
Vjenčanja
Za one koji se ne brinu da bi tokom vjenčanja mogli da se sruše lusteri sa plafona postoje i specijalne ponude na ovaj dan. Tako na prjimer, House for an Art Lover nudi parovima 13 odsto popusta za one koji odluče da se tu vjenčaju na petak 13.
Da li je petak 13 tako loš?
Vjerovanje da je petak 13. baksuzan dan je toliko rasprostranjeno da su se čak i naučnici ozbiljno bavili ovom temom. Zaključci njihovih istraživanja često su bili različiti.
U naučnom časopisu „British Medical Journal” 1993. godine objavljen je rad pod nazivom „Da li je petak 13. loš za vaše zdravlje?“
Cilj istraživanja bio je da se utvrdi veza između zdravlja, ponašanja i sujeverja u regionu Jugozapadne Temze u Londonu. Naučnici su gledali broj vozila na autoputevima, broj kupaca u supermarketima i prijema u bolnici nakon nezgoda. Upoređivani su podaci od petka 6. i petka 13. u mesecu.
Rezultati istraživanja pokazali su da je u petak 13. bilo značajno manje vozila na autoputevima nego u petak 6. Broj kupaca u supermarketima nije se razlikovao u dva poređena dana, međutim prijem u bolnicu, zbog saobraćajnih nezgoda, značajno je povećan u petak 13. Od oktobra 1989. do novembra 1992. godine bilo je 45 saobraćajnih nesreća zbog kojih su ljudi završili u hitnoj pomoći, a koje su se desile u petak 6. dok je u istom periodu bilo 65 nesreća koje su se desile u petak 13.
Daljim istraživanjem broja vozila i saobraćajnih nesreća ustanovljeno je da rizik od prijema u bolnicu nakon saobraćajne nesreće može biti veći čak za 52 odsto u petak 13. nego u petak 6.
Zato su naučnici savjetovali da se petkom trinaestog ostane kod kuće.
Istraživanje pod nazivom „Odgovor na mit: korišćenje hitne pomoći u petak 13.“ objavljenog u „National Library of Medicine” 2012. godine takođe se bavilo procjenom rizika od petka 13. po broju dolaska u hitnu pomoć nakon saobraćajnih nezgoda. Međutim, ovo istraživanje je dalo drugačije zaključke od prethodnog.
Istraživači u ovom drugom istraživanju su pregledali dijagrame dolazaka u hitnu pomoć svakog petka 13. u periodu od 13. novembra 2002. do 13. decembra 2009. godine i uporedili te rezultate sa petkom prije i posle, kao i mjesec prije i poslije petka 13.
Zaključak je bio da nema razlike u prijemu povrijeđenih ljudi od saobraćajnih nezgoda na hitnoj pomoći kada je petak 13. u pitanju i da zaposleni na hitnoj pomoći ne bi trebalo da imaju više posla nego drugih dana.
